In juli 2019 stond in Trouw een schrijnend, maar oh zo herkenbaar verhaal:
"Gebrek aan samenhang in de zorg dupeert de meest kwetsbare patiënt. Juist voor mensen met complexe problemen dreigt de zorg vast te lopen. De minister moet daarom alle blokkades voor duurzame zorg slechten", meent Toosje Valkenburg van het huisartsen-actiecomité Het Roer moet Om.

Bij complexe problematiek is intensieve samenwerking tussen huisartsen en andere zorgverleners onmisbaar. Die samenhang is verdampt door jaren eenzijdige nadruk op concurrentie en productie denken. Het doel was betere zorg tegen lagere kosten. Helaas is de zorg niet beter geworden en ook niet goedkoper.

Wat zijn de belangrijkste redenen?

1. Er wordt al jarenlang gestuurd op taakdifferentiatie in de zorg. Er wordt gedacht dat het goedkoper is om het werk op te splitsen in simpele taken en moeilijke taken. De ‘moeilijke’ taak doet de zorgprofessional en de ‘simpele’ taak doet de zorgmedewerker. In feite is dit de traditionele organisatie-opbouw uit het begin van de vorige eeuw waar het denken en doen gescheiden werd. Vanzelfsprekend wil je minder betalen voor een ‘simpele’ taak en ben je bereid meer te betalen voor een ‘moeilijke’ taak. Helaas heeft men niet in de gaten dat het ‘scheiden van taken’ en het ‘niet hoeven denken’ gepaard gaat met meer management, controles en meer protocollen enerzijds en veel hogere werkbelasting van de zorgprofessional anderzijds. Immers, deze heeft alleen nog ‘moeilijke’ c.q. risicovolle en kritische taken.
2. De manier van kostprijsberekening gebeurt vervolgens op basis van de hiervoor genoemde taken. Iedere taak wordt ‘geklokt’ en de tijden gemiddeld; de gemiddelde tijden van de verschillende taken worden opgeteld en - los van materiaal - en materieelkosten – vormen de basis voor de kostprijs van het primaire proces. De hoeveelheid verspilling die het gevolg is van het opgeknipte werk, wordt niet meegenomen, waardoor achteraf steeds maar weer blijkt dat de kosten weer zijn toegenomen.
3. Zorg wordt ingekocht op basis van verrichtingen en producten. Die verrichtingen en producten worden apart aanbesteed. De goedkoopste krijgt de opdracht. Dit betekent dat iedere taak steeds meer wordt uitgeknepen, hierdoor ontstaat meer werk bij zowel zorgprofessional als zorgmedewerker en zal daardoor de samenwerking minder worden. Dit heeft effect op de verwerkingsgraad.

Hoe zorg je ervoor dat de samenhang weer terugkomt?

1. Laat de gebruiker (de feitelijke patiënt), d.w.z. dezelfde gebruiker, voor alle betrokken partijen uitgangspunt zijn.
2. Vorm met de betrokken professionals een zelf organiserend team om de gebruiker heen. - dit kan ook een bepaalde doelgroep zijn -  
3. Waardeer inkoop in relatie tot probleemloos werken en daarmee in relatie tot de output van de organisatie en niet in relatie tot het goedkoopste product.
4. Geef vorm aan eigenaarschap in relatie tot de gebruiker.
5. Accepteer geen doorlooptijd die langer is dan de ‘bewerkingstijd’.

Hiermee vorm je co-makership in de zorg, d.w.z. je bouwt een lange-termijnrelatie op met een beperkt aantal leveranciers op basis van wederzijds zakelijk vertrouwen. Wat daarbij essentieel is, is dat de beschikbare capaciteit van alle samenwerkende partijen daar waar nodig wordt ingezet. Eigenlijk is dit de manier om ontschotting van de zorg te bewerkstelligen.

Vormen van co-makership
Co-makership is op verschillende manieren vorm te geven. Een voorbeeld zagen wij bij Jan Willem Sloeserwij, apotheekhoudende huisarts in Kockengen. Als apotheekhoudende huisarts ben je zowel verantwoordelijk voor het consult als de medicatieverstrekking.
De apothekersassistentes werken nauw samen met de doktersassistentes en nemen taken van elkaar over. Daarnaast is sprake van ketenzorg. Het team werkt nauw samen in relatie tot iedere bewoner in het naastliggende verzorgingshuis en laat geen verbetering onbenut. Zowel op klant- als op personeelstevredenheid wordt hoog gescoord.
 
Een ander voorbeeld is Buurtzorg (Baarn). Een zelforganiserend team mag, zonder tussenkomst van een manager, de indicatie doen, de zorg voor de patiënt uitvoeren en rechtstreeks het contact met zowel de huisarts als de apotheek hebben om voor die specifieke patiënt de juiste zorg te leveren.
 
In beide voorbeelden worden patiënten direct geholpen, is er amper sprake van wachttijd voor de patiënt, hoeft de patiënt ook minimaal naar verschillende zorgaanbieders toe en is het aantal keren dat er iets niet goed gaat, te verwaarlozen. Een dergelijke samenwerking is als totaal uiteindelijk goedkoper. Voor de zorgprofessionals wordt het werk leuker/interessanter, omdat je eindverantwoordelijkheid kunt nemen voor de patiënt en omdat je weet dat je kunt bouwen op uw samenwerkingspartners. De verwachting is dat de kwaliteit van de zorg toe zal nemen door de korte lijnen.

Nieuwsgierig welke vorm van co-makership het beste past binnen jouw organisatie? Wij denken graag met je mee.